تشخیص

آزمایش ادرار می‌تواند ابتلای فرزندتان را به عفونت مجرای ادراری مشخص کند؛ اما برای تشخیص ریفلاکس ادراری لازم است تست‌های بیشتری انجام شود؛ از جمله:

• سونوگرافی کلیه و مثانه. در این روش عکس‌برداری از امواج فراصوت استفاده می‌شود تا تصاویری از کلیه و مثانه تهیه کنند. سونوگرافی می‌تواند ناهنجاری‌های ساختاری را مشخص کند.
• سیستویورتروگرام حین تخلیه‌ی ادرار (VCUG). در این روش، به کمک اشعه‌ی ایکس تصاویری از مثانه‌ در هنگامی که پر است و هنگامی که در حال تخلیه است، گرفته می‌شود. در حالی که کودک روی پشت خود دراز کشیده‌است، لوله‌ای باریک و انعطاف‌پذیر (کاتتر) را از طریق میزراه وارد مثانه‌ی او می‌کنند.

پس از ترزیق رنگ کنتراست از طریق کاتتر، تصاویری از مثانه‌ی کودک در پوزیشن‌های مختلف گرفته‌می‌شود. سپس کاتتر را خارج می‌کنند تا کودک ادرار خود را تخلیه کند؛ در حین تخلیه ادرار هم تصاویری از میزراه و مثانه‌ی کودک گرفته می‌شود تا عملکرد آن‌ها را بررسی کنند.

مشکلات این تست شامل احساس ناراحتی بر اثر وارد کردن کاتتر یا بر اثر پر بودن مثانه می‌شود. همچنین احتمال ایجاد نوع جدیدی از عفونت مجرای ادراری هم وجود دارد.

• اسکن هسته‌ای. در این تست که به آن سیستوگرام رادیونوکلئید هم می‌گویند، از فرآیندی مشابه VCUG استفاده می‌شود؛ با این تفاوت که بجای تزریق رنگ کنتراست، یک ماده‌ی پرتوپی‌یاب (رادیوایزوتوپ) را وارد مثانه می‌کنند. اسکنر پرتوپی‌یاب را تشخیص می‌دهد و به کمک آن تعیین می‌کند که آیا مجرای ادراری به‌درستی عمل می‌کند یا خیر.

مشکلات این روش هم شامل احساس ناراحتی در هنگام وارد کردن کاتتر و در هنگام دفع ادرار می‌شود.

 

درجه‌بندی (grading) ریفلاکس ادراری

پزشکان براساس وخامت ریفلاکس ادراری آن را درجه‌بندی می‌کنند. درجه‌ی 1 که شامل موارد خفیف ریفلاکس می‌شود، ادرار تنها به حالب بازمی‌گردد. شدیدترین موارد ریفلاکس (درجه‌ی 5) شامل ورم شدید کلیوی (هیدرونفروز) و پیچ‌خوردگی حالب می‌شوند.

 

درمان

روش درمانی انتخابی برای ریفلاکس ادراری به وخامت آن بستگی دارند. کودکانی که دچار نوع خفیف ریفلاکس هستند ممکن است با افزایش سن مشکل‌شان برطرف شود؛ در چنین مواردی پزشک صبر می‌کند تا ببیند وضعیت کودک چطور پیش می‌رود.

 

روش‌های درمانی برای موارد شدیدتر ریفلاکس ادراری عبارتند از:

داروها

در صورت ابتلا به عفونت مجرای ادراری، لازم است فوراً به بیمار آنتی‌بیوتیک داده شود تا از سرایت عفونت به کلیه‌ها جلوگیری شود. به‌منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های مجرای ادراری هم پزشک ممکن است دوزهای پایین‌تری از آنتی‌بیوتیک را تجویز نماید.

لازم است کودکی که دارو مصرف می‌کند را در طول دوره‌ی درمان تحت نظر داشت. این نظارت شامل موارد روبرو می‌شود: مراجعات منظم به پزشک، دادن آزمایش‌های ادرار به‌منظور تشخیص عفونت‌های ناگهانی – عفونت‌هایی که علی‌رغم مصرف آنتی‌بیوتیک ایجاد می‌شوند – و عکس‌برداری از مثانه و کلیه‌ها به‌منظور بررسی اینکه آیا با افزایش سن کودک ریفلاکس او برطرف شده‌است یا خیر.

 

عمل جراحی

عمل جراحی برای ریفلاکس ادراری شامل ترمیم نقص موجود در دریچه‌ی بین مثانه و حالب‌ها می‌شود. نقص دریچه مانع بسته شدن آن و موجب حرکت پس‌رونده‌ی ادرار می‌شود.

روش‌های جراحی مورد استفاده برای برطرف نمودن ریفلاکس عبارتند از:

• جراحی باز. این عمل را تحت بیهوشی انجام می‌دهند؛ طی آن جراح برشی در ناحیه‌ی تحتانی شکم می‌زند و نقص دریچه را برطرف می‌کند.

پس از این عمل لازم است کودک چند روز در بیمارستان بستری شود؛ در مدت بستری، سوندی را به مثانه‌ی او وصل می‌کنند تا ادرارش را تخلیه کند. ریفلاکس ادراری ممکن است در بعضی از افراد باقی بماند ولی بطور کلی این مشکل خودبه‌خود و بدون نیاز به مداخلات بیشتر برطرف می‌گردد.

• جراحی اندوسکوپیک. در این عمل، پزشک لوله‌ای چراغ‌دار (اندوسکوپ) را از میزراه کودک عبور می‌دهد تا داخل مثانه‌ی او را مشاهده کند. سپس ماده‌ای حجیم‌شونده را به اطراف دهانه‌ی حالب تزریق می‌کند تا توانایی دریچه را در بسته‌شدن تقویت کند.

این عمل در مقایسه با جراحی باز کمتر تهاجمی است و خطرات کمتری دارد؛ البته تأثیر آن هم ممکن است به اندازه‌ی جراحی باز نباشد. برای انجام جراحی اندوسکوپیک هم فرد را بیهوش می‌کنند. بطور کلی، پس از عمل نیازی به بستری شدن فرد در بیمار نیست.

 

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

عفونت‌های مجرای ادراری، که در ریفلاکس ادراری بسیار شایع هستند، می‌توانند دردناک باشند. ولی شما می‌توانید با انجام اقدامات زیر، تا زمان پاکسازی عفونت توسط آنتی‌بیوتیکها، درد فرزندتان را کاهش دهید:

• فرزندتان را به مصرف مایعات، مخصوصاً آب، تشویق کنید. نوشیدن آب ادرار را رقیق می‌کند و ممکن است موجب شستشوی باکتری‌ها شود.

تا زمانی که عفونت فرزندتان برطرف نشده، از دادن آب‌میوه‌ها و نوشیدنی‌های گازدار حاوی مرکبات و کافئین به او خودداری کنید، چون این مواد می‌توانند مثانه را تحریک کنند و وخامت تکرر ادرار یا تعجیل در دفع ادرار را افزایش دهند.

• از یک پتو یا حوله‌ی گرم استفاده کنید. یک حوله یا پتو را برای چند دقیقه در خشک‌کن قرار دهید تا گرم شود. توجه داشته‌باشید که حوله یا پتو را صرفاً گرم کنید و از داغ کردن آن بپرهیزید؛ سپس آن را روی شکم فرزندتان قرار دهید. گرما می‌تواند احساس فشار یا درد مثانه را به حداقل برساند.

اگر اختلال در عملکرد مثانه و روده (BBD) موجب ریفلاکس ادراری فرزندتان شده، او را به رعایت رفتارهای صحیح مراجعه به توالت تشویق کنید؛ پیشگیری از یبوست و تخلیه‌ی مثانه هر دو ساعت یکبار در زمان بیداری می‌توانند مفید باشند.