تشخیص

اگر پزشک شما مشکوک شود که شما مبتلا به سنگ کلیه هستید، ممکن است آزمایش‌ها و اقدامات تشخیصی نظیر موارد زیر برای شما انجام شود:

• آزمایش خون. آزمایش خون ممکن است نشان دهد که مقدار بسیار زیادی کلسیم یا اوریک اسید در خون شما وجود دارد. نتایج آزمایش خون به سنجش وضعیت سلامت کلیه‌های کمک می‌کند و ممکن است پزشک را به سمت بررسی سایر مشکلات پزشکی هدایت کند.
• آزمایش ادرار. آزمایش جمع آوری ادرار 24 ساعته ممکن است نشان دهد که شما مقدار بسیار زیادی مواد تشکیل دهنده‌ی سنگ یا مقدار بسیار کمی مواد پیشگیری کننده از سنگ دفع می‌کنید. برای این آزمایش، پزشک ممکن است از شما بخواهد که در دو روز متوالی ادرار خود را جمع آوری کنید.
• تصویربرداری. تصویر برداری‌ها ممکن است سنگ کلیه را در مجرای ادراری شما نشان دهد. گزینه‌های تصویربرداری طیف گسترده ای دارد و ممکن است شامل اشعه ایکس شکمی، که ممکن است سنگ کلیه‌های ریز را نشان ندهد، تا CT اسکن که حتی سنگ‌ها ریز را نشان می‌دهد، متغیر باشد.

سایر گزینه‌های تصویر برداری شامل سونوگرافی و اوروگرافی وریدی، که شامل تزریق ماده‌ی رنگی به رگ یک بازو و گرفتن تصویر اشعه ایکس یا گرفتن تصاویر CT اسکن همزمان با حرکت ماده‌ی رنگی از کلیه‌ها به مثانه می‌شود.

• آنالیز سنگ‌های عبوری. ممکن است از شما درخواست شود از طریق یک صافی ادرار کنید تا سنگ‌هایی که دفع می‌کنید را به دست آورید. آنالیز آزمایشگاهی ساختار سنگ کلیه‌ی شما را مشخص می‌کند. پزشک شما از این اطلاعات برای تعیین علت سنگ کلیه شما و ایجاد برنامه‌ای برای پیشگیری از سنگ‌های جدید استفاده می‌کند.

 

درمان

درمان سنگ کلیه بسته به نوع سنگ و علت آن متغیر است.

 

سنگ‌های کوچک با علائم حداقلی

بیشتر سنگ‌های کلیه نیازمند درمان تهاجمی نیستند. شما می‌توانید سنگ‌های کوچک را از طریق موارد زیر دفع کنید:

• نوشیدن آب. نوشیدن 2 تا 3 لیتر آب در روز به شست و شوی دستگاه ادراری کمک می‌کند. مایعات فراوان-عمدتاً آب- بنوشید تا ادراری شفاف یا تقریباً شفاف داشته باشید، مگر اینکه پزشکتان به شما چیز دیگری بگوید.
• مسکن درد. دفع یک سنگ کوچک ممکن است منجر به مقداری ناراحتی شود. برای تسکین درد خفیف، ممکن است پزشک برای شما مسکن‌هایی نظیر ایپوپروفن ، استامینوفن یا ناپروکسن سدیم تجویز کند.
• درمان طبی. پزشک ممکن است به شما دارویی بدهد که به دفع سنگ کلیه کمک کند. این نوع از داروها، معروف به مسدودکننده آلفا، عضلات حالب را به شل می‌کند و به شما کمک می‌کند سنگ کلیه را سریع‌تر و با درد کمتر دفع کنید.

 

سنگ‌های بزرگ و آن‌هایی که علامت دار می‌شوند

سنگ‌های کلیه‌ای که با روش‌های بالا درمان نمی‌شوند – به علل بزرگی بیش از حد ، ایجاد خونریزی، آسیب کلیوی یا عفونت مداوم مجرای ادراری- ممکن است نیازمند درمان‌های گسترده‌تری باشند. این اقدامات جراحی شامل موارد زیر می‌شود:

• استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌ها. پزشک شما ممکن است در مورد برخی سنگ‌های کلیه خاص – بسته به اندازه و محل قرارگیری- اقدامی به نام سنگ شکنی برون اندامی (ESWL) را توصیه کند.

ESWL از امواج صوتی برای ایجاد لرزش‌های شدید (موج‌های شوکی) استفاده می‌کند که سنگ‌ها را به قطعات ریز تقسیم می‌کند که می‌تواند به ادرار دفع شود. این فرایند حدود 45 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و ممکن است درد متوسطی ایجاد کند، در نتیجه شما می‌تواند تحت تسکین بخشی یا بیهوشی خفیف باشید تا احساس درد نکنید.

ESWL می‌تواند منجر به دیدن خون در ادرار، کبودی در پشت یا شکم، خونریزی در اطراف کلیه و سایر اندام‌های نزدیک و ناراحتی ناشی از عبور قطعات سنگ از مجرای ادراری شود.

• جراحی برای برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ در کلیه. یک اقدام جراحی که به آن نفرولیتوتومی پوستی (PCNL) گفته می‌شود که سنگ کلیه به کمک جراحی با استفاده از تلسکوپ‌های کوچک و ابزارهایی از طریق یک برش کوچک در پشت شما، برداشته می شود.

در طی جراحی، شما تحت بیهوشی عمومی خواهید بود و تا زمان بهبودی یک یا دو روز در بیمارستان بستری خواهید شد. پزشک شما ممکن است در صورت عدم موفقیت ESWL، این روش جراحی را پیشنهاد کند.

• استفاده از دوربین کوچک برای خارج کردن سنگ. برای برداشتن سنگ‌های کوچک‌تر در حالب یا کلیه، پزشک یک ابزار نوری نازک (یورتروسکوپ) مجهز به دوربین را از طریق پیشابراه و مثانه وارد حالب شما می‌کند.

وقتی موقعیت سنگ مشخص می‌شود، سبد های بسیار کوچکی می‌توانند سنگ را به دام بیندازند یا از طریق امواج سنگ قطعه قطعه شود تا از طریق ادرار دفع شود. پزشک شما ممکن است یک لوله‌ی کوچک (استنت) در حالب شما قرار دهند تا ورم آن کاهش یابد و زودتر بهبود یابید. شما ممکن است در حین این اقدام جراحی نیازمند بیهوشی عمومی یا موضعی باشید.

• جراحی غده‌ی پاراتیروئید. برخی سنگ‌های کلسیم فسفاتی ناشی از فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید هستند که در چهار گوشه‌ی غده‌ی تیروئید قرار دارند. وقتی این غده‌ها مقدار زیادی هورمون پاراتیروئیدی تولید می‌کنند (هیپرپاراتیروئیدیسیم، پرکاری غده‌ی پاراتیروئید)، سطح کلسیم شما می‌تواند بسیار بالا برود و در نتیجه‌ی آن سنگ کلیه تشکیل شود.

هیپرپاراتیرودیسم در برخی موارد وقتی رخ می‌دهد که یک تومور کوچک خوش خیم در یکی از غدد پاراتیروئید شما ایجاد شده باشد یا وضعیت دیگری که منجر به تولید بیش از حد هورمون پاراتیروئید شود. برداشتن رشد غده تشکیل سنگ کلیه را متوقف می‌کند. یا ممکن است پزشک شما درمان مشکلی را که منجر به تولید بیش از حد هورمون در غدد پاراتیروئید شده است، پیشنهاد کند.

 

پیشگیری

پیشگیری از سنگ کلیه می‌تواند شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و دارو باشد.

تغییرات سبک زندگی

شما می‌تواند با اقدامات زیر خطر تشکیل سنگ کلیه را کاهش دهید:

• در طول روز آب بنوشید. پزشکان معمولاً به افرادی با سابقه‌ی سنگ کلیه توصیه می‌کنند 2.5 لیتر دفع ادرار در روز داشته باشند. پزشک شما ممکن است از شما بخواهد که خروجی ادرار خود را اندازه بگیرید تا مطمئن شوید آب کافی می‌نوشید.

اگر در محلی با اقلیم گرم و خشک زندگی می‌کنید یا زیاد ورزش می‌کنید، ممکن است حتی نیاز به مصرف مقدار بیشتری آب داشته باشید تا ادرار کافی تولید کنید. اگر ادرار شما سبک و شفاف است، احتمالاً مقدار کافی آب می‌نوشید.

• کمتر غذاهای حاوی اگزالات بخورید. اگر مستعد تشکیل سنگ‌های کلسیم اگزالات هستید، پزشک شما ممکن است توصیه کند غذاهای حاوی اگزالات را محدود کنید. این غذاها شامل ریواس، چغندر، بامیه، اسفناج، چغندر برگی، سیب زمینی شیرین، آجیل، چای، شکلات و محصولات سویا می‌شود.
• یک رژیم غذایی انتخاب کنید که کم نمک و کم پروتئین حیوانی باشد. مقدار نمکی که می‌خورید را کاهش دهید و منابع پروتئین غیر حیوانی نظیر حبوبات را انتخاب کنید.
• به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهید، اما در مصرف مکمل‌های کلسیم احتیاط کنید. کلسیم موجود در غذا تاثیری بر خطر تشکیل سنگ کلیه نارد. به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه‌ی دیگری بکند.

قبل از مصرف مکمل کلسیم با پزشک خود مشورت کنید، زیرا مصرف مکمل کلسیم با افزایش خطر تشکیل سنگ کلیه مرتبط است. شما می‌توانید با مصرف مکمل همراه با وعده‌ی غذایی این خطر را کاهش دهید. رژیم‌های غذایی کم کلسیم در برخی افراد تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.

از پزشک خود بخواهید شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد که به شما در ایجاد برنامه‌ی غذایی برای کاهش خطر سنگ کلیه کمک کند.

 

داروها

داروها می‌توانند میزان مواد معدنی و نمک‌های موجود در ادرار شما را کنترل کنند و ممکن است در برخی افراد با نوع خاصی از سنگ کلیه مفید باشند. نوع دارویی که پزشک برای شما تجویز می‌کند به نوع سنگ کلیه‌ی شما بستگی دارد. در این جا چند مثال ارائه می‌کنیم:

• سنگ‌های کلسیمی. برای کمک به پیشگیری از سنگ‌های کلسیمی، پزشک ممکن است برای شما یک دیورتیک (ادرار آور) تیازیدی یا یک داروی حاوی فسفات تجویز کند.
• سنگ‌های اسید اوریکی. پزشک شما ممکن است برای کاهش سطح اوریک اسید در خون و ادرار شما آلوپورینول و دارویی برای قلیایی کردن ادرار شما تجویز کند. در برخی موارد، آلوپورینول و عامل قلیایی کننده ممکن است سنگ‌های اسید اوریکی را حل کنند.
• سنگ‌های استروویتی. برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های استروویتی، پزشک شما ممکن است راهبردی‌هایی برای پاک نگه داشتن ادرار شما از باکتری‌هایی که منجر به عفونت می‌شوند ارائه کند. به طور مثال، پزشک شما ممکن است پیش از جراحی و برای مدتی آنتی بیوتیک تجویز کند تا سنگ کلیه‌ی شما را درمان کند.
• سنگ‌های سیستینی. درمان سنگ‌های سیستینی دشوار است. پزشک شما ممکن است به شما توصیه کند مایعات بیشتری بنوشید تا ادرار بیشتری تولید کنید. اگر این توصیه به تنهایی کمک کننده نباشد، پزشکی می‌تواند دارویی تجویز کند که میزان سیستین در ادرار شما را کاهش دهد.