تشخیص سرطان پروستات

 

غربالگری

 

غربالگری مردان سالم فاقد علایم برای سرطان پروستات محل بحث است. سازمان‌های درمانی در مورد غربالگری سرطان پروستات و مزایای آن اتفاق نظر ندارند.

بعضی از این سازمان‌ها به مردان توصیه می‌کنند که در دهه‌ی ششم زندگی خود تحت غربالگری سرطان پروستات قرار بگیرند؛ البته به آن‌هایی که ریسک بیشتری برای ابتلا به این سرطان دارند، توصیه می‌کنند که زودتر از این لحاظ غربالگری شوند.

در مورد وضعیت خود و مزایا و معایب غربالگری سرطان پروستات با پزشک‌تان صحبت کنید. به کمک یکدیگر می‌توانید تصمیم بگیرید که آیا انجام این غربالگری برای شما مناسب است یا خیر.

تست‌های غربالگری پروستات ممکن است شامل موارد زیر شوند:

• معاینه‌ی مقعد با انگشت (DRE). در این روش، پزشک یک دستکش می‌پوشد و انگشت اشاره‌ی خود را به مواد روان‌کننده آغشته می‌کند و آن را از طریق مقعد وارد راست‌روده‌ی بیمار می‌کند تا غده‌ی پروستات را که مجاور راست‌روده قرار دارد، معاینه کند. اگر پزشک متوجه هرگونه ناهنجاری در بافت، شکل یا اندازه‌ی آن غده شود، تست‌های بیشتری برای بیمار تجویز می‌کند.
• تست آنتی‌ژن ویژه‌ی پروستات (PSA). در این روش از ورید بازو نمونه‌ای خون می‌گیرند و آن را برای یافتن PSA (ماده‌ای که بطور طبیعی توسط پروستات تولید می‌شود) جستجو می‌کنند. وجود مقادیر اندک این ماده در جریان خون عادی است اما بالا بودن PSA خون ممکن است حاکی از عفونت، التهاب، بزرگ‌شدکی یا سرطان پروستات باشد.

انجام DRE همراه با تست PSA می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان پروستات کمک کند. به همین دلیل بحث بر سر غربالگری سرطان پروستات ادامه دارد.

اگر در DRE یاتست PSA شما ناهنجاری‌ای مشاهده شود، پزشک‌تان ممکن است برای تأیید ابتلای شما به سرطان پروستات، تست‌های بیشتری برایتان تجویز کند، از جمله:

• سونوگرافی. در صورتی که راجع به انجام سایر تست‌ها نگرانی‌هایی وجود داشته‌باشد، پزشک‌تان ممکن است برای بررسی بیشتر پروستات، از سونوگرافی ترانس‌رکتال استفاده کند؛ در این فرآیند، میله‌ای کوچک – به شکل و اندازه‌ی یک سیگار – را از راه مقعد وارد راست‌روده (رکتوم) می‌کنند؛ این لوله هم با تولید امواج فراصوت، تصاویری از غده‌ی پروستات به دست می‌دهد.
• جمع‌آوری نمونه‌ای از غده‌ی پروستات. در صورتی که نتایج تست‌های اولیه حاکی از سرطان پروستات باشند، پزشک ممکن است بیوپسی پروستات را برایتان تجویز کند که طی آن نمونه‌ای از سلول‌های این غده جمع‌آوری می‌گردد. بیوپسی پروستات غالباً با استفاده از یک سوزن باریک انجام می‌شود که آن را برای جمع‌آوری نمونه‌‌ی بافتی وارد پروستات می‌کنند؛ سپس این نمونه‌ی بافتی را در آزمایشکگاه مورد بررسی قرار می‌دهند تا حضور یا عدم حضور سلول‌های سرطانی است در آن مشخص شود. این فرآیند معمولاً به کمک سونوگرافی ترانس‌رکتال انجام می‌شود.

 

تعیین اینکه آیا سرطان پروستات بدخیم است یا خیر.

 

وقتی توسط بیوپسی ابتلای مردی به سرطان پروستات مشخص شد، گام بعدی، شناسایی درجه‌(grade) وخامت آن است. پاتولوژیست آزمایشگاه نمونه‌ای از سلول‌های سرطانی را بررسی می‌کند تا ببیند که آن‌ها چقدر با سلول‌های طبیعی تفاوت دارند. هرچه درجه(grade) بالاتر باشد، سلول‌های سرطانی وخیم‌ترند و احتمال گسترش‌شان بیشتر است.

رایج‌ترین مقیاس ارزیابی درجه (grade) سرطان پروستات، مقیاس گلیسون است. این مقیاس، دو عدد را با هم جمع می‌زند و نمرات آن در بازه‌ای از 2 (سرطان خوش‌خیم) تا 10 (سرطان بسیار بدخیم) قرار می‌گیرد. البته نمرات پایین‌ این بازه کم‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اغلب نمرات مقیاس گلیسون که برای ارزیابی نمونه‌های بافتی پروستات بکار می‌روند، در بازه‌ای از 6 تا 10 قرار می‌گیرند؛ نمره‌ی 6 نشان‌دهنده‌ی کم‌ بودن درجه‌ی سرطان پروستات است؛ نمره‌ی 7 از متوسط بودن درجه‌ی این سرطان حکایت دارد و نمره‌ی 8 تا 10 به معنی بالا بودن درجه‌ی آن است.

 

تعیین میزان گسترش سرطان

 

پس از تشخیص سرطان پروستات، پزشکان سعی می‌کنند وسعت (stage) آن را تعیین نمایند. اگر پزشک‌تان به گسترش سرطان به خارج از پروستات مشکوک شود، ممکن است یک یا تعدادی از روش‌های عکس‌برداری زیر را تجویز کند:

• اسکن استخوانی
• سونوگرافی
• توموگرافی رایانه‌ای (CT اسکن)
• تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI)
• توموگرافی با تابش پوزیترون (PET اسکن)

نیازی نیست که یک نفر همه‌ی روش‌های عکس‌برداری بالا را انجام دهد. پزشک‌ به شما کمک می‌کند که بسته به وضعیت خودتان، روشی را که برایتان مناسب‌تر است، انتخاب کنید.

پزشک‌تان به کمک اطلاعات حاصل از این عکس‌برداری‌ها، استیج یا مرحله‌ای به سرطان شما اختصاص می‌دهد. استیج‌های سرطان پروستات با اعداد رومی و از I تا IV مشخص می‌شوند. استیج‌های پایین‌تر حاکی از محدود بودن سرطان پروستات هستند. تا استیج IV، سرطان به خارج از پروستات هم رشد کرده و ممکن است به سایر نقاط بدن گسترش یابد.

سیستم استیج‌بندی سرطان در حال تکامل است و مادامی که پزشکان در تشخیص و درمان سرطان پیشرفت می‌کنند، این سیستم هم پیچیده‌تر می‌شود. پزشک با توجه به استیج سرطان، برایتان درمان‌های مناسب تجویز می‌کند.

 

درمان سرطان پروستات

 

مشورت با پزشک درباره‌ی سرطان پروستات

 

درمان سرطان پروستات به چند عامل از قبیل: سرعت رشد سرطان، میزان گسترش آن، سلامت کلی شما و مزایا و معایب بالقوه‌ی درمان، بستگی دارد.

 

ممکن است نیازی به درمان فوری نباشد

 

ممکن است ضرورتی به درمان فوری مردان مبتلا به سرطان پروستات کم‌خطر وجود نداشته‌باشد. بعضی از مردان هم ممکن است هرگز نیازی به درمان پیدا نکنند؛ در عوض، پزشک برایشان نظارت فعال (active surveillance) را تجویز کند.

در روش نظارت فعال، با آزمایش‌های منظم خون، معاینات مقعدی و احتمالاً بیوپسی‌، بر نحوه‌ی پیشروی سرطان نظارت می‌کنند. اگر این با تست‌ها مشخص شود که سرطان شما در حال پیشرفت است، ممکن است لازم باشد آن را با عمل جراحی یا پرتودرمانی، درمان کنید.

روش نظارت فعال برای سرطان‌هایی بکار می‌روند که فاقد علامتند و از آن‌ها انتظار می‌رود بسیار آهسته رشد کنند و به ناحیه‌ی کوچکی از پروستات محدود شوند. البته این روش را برای کسانی که به بیماری جدی‌ دیگری مبتلا هستند یا افراد مسنی که درمان سرطان در آن‌ها دشوار است نیز می‌توان بکار برد.

ریسک انجام نظارت فعال این است که احتمال دارد سرطان در فاصله‌ی بین چک‌آپ‌ها رشد کند و گسترش یابد و این امر احتمال درمان موفقیت‌آمیز آن را کاهش می‌دهد.

 

جراحی برای خارج کردن پروستات

 

عمل جراحی برای سرطان پروستات شامل خارج کردن غده‌ی پروستات (پروستاتکتومی رادیکال) به همراه بعضی از بافت‌های مجاور و تعدادی از گره‌های لنفی می‌باشد. پروستاتکتومی رادیکال ممکن است به روش‌ زیر انجام شود:

• ایجاد یک برش در شکم. در جراحی رتروپوبیک، از طریق برشی که در ناحیه‌ی تحتانی شکم زده ‌می‌شود، غده‌ی پروستات را خارج می‌کنند.

خطرات پروستاتکتومی رادیکال شامل بی‌اختیاری ادرار و اختلال نعوظ می‌باشد. از پزشک‌تان بخواهید که براساس وضعیت، فرآیند درمانی انتخابی، سن، تیپ بدنی و سلامت کلی شما، خطرات احتمالی این روش درمانی را برایتان بازگو کند.

 

پرتودرمانی

 

در پرتودرمانی سلول‌های سرطانی را با استفاده از تشعشعات پرانرژی نابود می‌کنند. پرتودرمانی برای سرطان پروستات به دو صورت می‌تواند انجام شود:

تشعشعاتی که از بیرون وارد بدن‌تان می‌شوند (پرتودرمانی خارجی). در این روش شما روی یک تخت دراز می‌کشید و دستگاهی در اطرف‌تان حرکت می‌کند که تشعشعات پرانرژی – مثل: اشعه‌ی ایکس یا پروتون‌ها – را به سلول‌های سرطانی شما می‌تاباند. معمولاً پنج روز در هفته (به مدت چند هفته) تحت این روش درمانی قرار می‌گیرید.

تشعشعاتی که از بدن خودتان خارج می‌شود (براکی‌تراپی). در براکی‌تراپی، مواد رادیواکتیو – که هم‌اندازه‌ی دانه‌ی برنج هستند – را در بافت پروستات شما قرار می‌دهند. دانه‌های رادیواکتیو، در طول زمان، دوزهای پایینی از تشعشعات را آزاد می‌کنند. این دانه‌ها را توسط یک سوزن و به کمک سونوگرافی در پروستات شما قرار می‌دهند؛ تشعشعات آن‌ها سرانجام تمام می‌شود و نیازی به خارج‌کردن‌شان نیست.

از عوارض جانبی پرتودرمانی می‌توان به دردناک بودن دفع ادرار، تکرر ادرار و تعجیل در ادرار کردن به محض احساس نیاز به دفع، اشاره کرد.  همچنین پرتودرمانی بر روی راست‌روده هم تأثیر می‌گذارد و ممکن است موجب اسهال آبکی و دردناک بودن دفع مدفوع می‌شود. علاوه بر این‌ها، ممکن است اختلال نعوظ هم اتفاق بیفتد.

 

هورمون‌تراپی (درمان هورمونی)

 

هدف از هورمون‌تراپی، ممانعت از تولید هورمون تستسترون در بدن است. رشد سرطان پروستات به این هورمون وابسته است. حذف این تستسترون ممکن است موجب شود که سلول‌های سرطانی از بین بروند یا آهسته‌تر شد کنند.

گزینه‌های هورمون‌تراپی عبارتند از:

• داروهایی که از تولید تستسترون در بدن ممانعت می‌کنند.
• داروهایی که مانع رسیدن تستسترون به سلول‌های سرطانی می‌شوند.
• عمل جراحی برای خارج کردن بیضه‌ها (orchiectomy). خارج کردن بیضه‌ها باعث کاهش سطح تستسترون بدن می‌شود.

هورمون‌تراپی در مردان مبتلا به سرطان پیشرفته‌ی پروستات انجام می‌شود تا سلول‌های سرطانی کوچک شوند و رشد تومور آهسته گردد.

در مردان مبتلا به مراحل(استیج‌های) اولیه‌ی سرطان پروستات، می‌توان از هورمون‌تراپی برای کاهش اندازه‌ی تومور پیش از انجام پرتودرمانی استفاده کرد. این کار احتمال موفقیت پرتودرمانی را افزایش می‌دهد.

عوارض جانبی احتمالی هورمون‌تراپی عبارتند از: اختلال نعوظ، گرگرفتگی، کاهش توده‌ی استخوانی، کاهش میل جنسی و افزایش وزن.

 

شیمی‌درمانی

 

در شیمی‌درمانی سلول‌های سریع‌الرشد – مثل: سلول‌های سرطانی – را با استفاده از داروها نابود می‌کنند. شیمی‌درمانی را می‌توان از راه یک ورید در بازو، از طریق مصرف قرص یا به هر دو صورت انجام داد.

شیمی‌درمانی را می‌توان برای مردانی بکار برد که سرطان پروستات‌ آن‌ها به نقاط دور بدن‌شان گسترش پیدا کرده است. برای سرطان‌هایی که به درمان هورمونی پاسخ نمی‌دهند هم می‌توان از این روش استفاده کرد.