علائم آرتروز چیست؟

در گفت‌وگوی زندهٔ اینستاکلینیک محب با دکتر حسن انصاری، متخصص ارتوپدی، ایشان در پاسخ به این سؤال که ” علائم آرتروز چیست؟ ” توضیح دادند:

زمانی‌که از یک دسته از افراد عکس‌های رادیوگرافی یا ام آر آی (MRI) گرفته می‌شود، این عکس‌ها دچار اشکال است، اما خود فرد علامت ندارد. آن دسته جزء آرتروز به حساب می‌آیند که علامت داشته باشند و یکی از اولین علامتِ آن نیز، درد است.

دومین علامتِ آن این است که کیفیت زندگیِ فرد دچار اختلال شده و سومین مشکل، هزینه‌هایی است که فرد به پزشک پرداخت می‌کند یا دائماً مجبور به مراجعه به مطب‌های مختلف می‌شود، اینجا است که می‌گوییم فرد دچار علامت شده یا علامت‌دار شده است.

نوع دیگری که عکس آن‌ها را مشاهده می‌کنیم دچار مشکل است و این افراد می‌گویند که علامت دارند و  زمانی که از آنان می‌پرسیم چه علائمی دارند، بیان می‌کنند که مثلاً در دو ماه گذشته درد آن‌ها شروع شده است. اما مطلبی که باید بدانیم این است که از افرادی که بالای 50 سال هستند، حدود 12 تا 20% آن‌ها آرتروز دارند و برای افرادی که زیر 50 سال هستند، این آمار حدود 5 تا 10% است.

از افرادی که جزء دسته اول می‌شوند، یک‌سوم آن‌ها ممکن است مفصل لگنشان هم درگیر شود، حدود 10% دست آن‌ها مبتلا باشد و 10% هم انگشتان دست و پایشان دچار مشکل شود. بنابراین آمار‌ها بالاست.

ایشان در ادامهٔ توضیحات خود بیان کردند:

حالا می‌خواهیم بدانیم که بیماران چه علائمی دارند که باعث می‌شود به پزشک مراجعه کنند؟ باید گفت که اولین و سردسته‌ٔ علامتِ آنان، درد و دومین علامت، خشکیِ صبحگاهی است. خشکی صبحگاهی یعنی مفاصل خشک می‌شوند و حرکت آن‌ها به‌ سختی و کندی و به همراه درد می‌باشد. همچنین نشستن و برخاستنِ این افراد نیز، به‌سختی و همراه درد است و زانوهای آنان حالت خمیدگی پیدا می‌کند. از دیگر مشکلاتی که دارند، صدایی است که در پشت استخوان کشکک ایجاد می‌شو‌د و مشکل دیگر، دفرمه (تغییر شکل) و برجسته شدن زانو است، که علت آن نیز استئوفیت‌هایی است که تولید می‌شوند (استئوفیت، زائدهٔ استخوانی کوچک در لبهٔ سطوح مفصلی است که بر اثر اصطکاکِ بیش از حد بین سطوحِ مفصلی ایجاد می‌شود).

در مراحل پیشرفته‌ٔ بیماری دردی که بخواهد ایجاد شود بیشتر در قسمت‌های پرده سینوویال (غشاء زلاله‌ای) که در کنار مفصل است و استخوان زیر مفصل و اجزای تشکیل‌دهندهٔ آن که آسیب دیده‌اند، به وجود می‌آید. یکی از عوامل مهم آن‌ها حس عمقی و رشته‌های عصبیِ موجود در آن قسمت‌ها است. در این خصوص معتقدند که افرادی که درد دارند، زمانی‌که بررسی شوند حس عمقیِ آنان در زانوی دیگری که درد ندارند، نیز دچار مشکل است که این مسئله را حتماً باید درنظر بگیریم.

ایشان در ادامهٔ مطالب خود و در پاسخ به این سؤال که راه‌های تشخیص در افرادی که در مراحل اولیه مراجعه می‌کنند، چیست؟ گفتند:

اولین چیزی که باید در نظر بگیریم شرح حال و شکایت اصلی بیمار است. اینکه بدانیم مشکل فرد چیست و آیا درد دارد یا خیر؟ معمولاً افراد با این مشکل در پاسخ به این سؤال می‌گویند که بعد از چند قدم راه رفتن درد دارند که اوایل این درد‌ها با استراحت خوب می‌شود، اما به‌تدریج به‌ صورت شبانه‌روزی درد ادامه دارد مخصوصاً صبح‌ها که می‌خواهند از خواب برخیزند، هنگام بالا و پایین رفتن از پلکان و راه‌پله‌ها نیز درد را احساس می‌کنند. زانوی آن‌ها به تدریج شروع به تورم و صدادادن می‌کند و محدودیت حرکت پیدا خواهند کرد و دوم اینکه باید بدانیم چه قدر از کارآییِ فرد کم شده است. اینکه توانِ فرد برای انجام کار‌ها مانند گذشته نیست می‌تواند از نشانه‌های آن باشد.

ایشان در ادامهٔ این گفت‌وگو تأکید کردند:

برای آرتروز، رادیوگرافی و ام آر آی در مراحل اولیه هیچ کمکی نمی‌کنند. زیرا فقط در مراحل پیشرفته که غضروف تخریب می‌شود و فشار بر استخوان‌های زیر غضروف به وجود می‌آید و باعث ایجاد ترک‌های ریز در استخوان می‌شود، از طریق ام آر آی تورم مغز استخوان و ترک‌های موجود را می‌بینیم. لذا اکثر بیمارانی که در هنگام مراجعه به مطب‌ها ام آر آی همراهِ خود دارند، برای دیدن ضایعاتی است که وجود دارد. پس در نتیجه برای آرتروز ام آر آی و عکس هیچ ضرورتی ندارد و برای تشخیص آن، هیچ‌گونه آزمایشی کمک نمی‌کند.

بنابراین شرح حال بالینی، معاینه و در مراحل پیشرفته‌ٔ آرتروز، ام آر آی و رادیوگرافی باید انجام شود. معمولاً رادیوگرافی‌ها را به 4 دسته تقسیم می‌کنند: در دستهٔ اول فضای مفصلی (فضای بین استخوان‌ها) کم نشده و تغییرات استئوفیت دیده نمی‌شود. در دستهٔ دوم فضای مفصلی کم است و استئوفیت وجود ندارد. در دستهٔ سوم فضای مفصلی کم و مقدار کمی استئوفیت دارد، همچنین استخوان زیر زانو خراب می‌باشد اما دفرمیته نشده است و دستهٔ چهارم تمام این دفرمیته‌ها را دارد که باید برای این افراد برنامه‌ریزیِ درمانی کنیم.