نگاه کلی

 

شبکه‌ی بازویی (brachial plexus)، شبکه‌ای از اعصاب است که سیگنال‌هایی را از نخاع به شانه، بازو و دست می‌فرستد. کشیدگی یا فشردگی اعصاب یا در موارد بسیار جدی، پارگی آن‌ها  و جداشدن‌شان از نخاع، موجب آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی می‌شود.

آسیب‌دیدگی‌های جزئی شبکه‌ی بازویی در ورزش‌های پربرخورد مثل: راگبی، شایع هستند. بچه‌ها هم گاهاً در حین تولد دچار آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی می‌شوند. مشکلاتی از قبیل: التهاب یا تومور هم ممکن است بر شبکه‌ی بازویی  تأثیر بگذارند.

تصادفات اتومبیل یا موتورسیکلت معمولاً شدیدترین آسیب‌های شبکه‌ی بازویی را به‌دنبال دارند. این آسیب‌دیدگی‌ها می‌توانند بازوی شما را فلج کنند و سبب فقدان عملکرد و حس آن شوند. عمل‌های جراحی از قبیل: پیوند عصب، انتقال عصب یا انتقال عضله می‌توانند سبب بازیابی عملکرد اندام آسیب‌دیده شوند.

 

علایم

 

نشانه‌ها و علایم آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی بسته به شدت و محل آسیب متفاوت است. معمولاً تنها یکی از دو بازو دچار مشکل می‌شود.

 

آسیب‌دیدگی‌های نه‌چندان شدید

 

آسیب‌دیدگی‌های خفیف شبکه‌ی بازویی غالباً در ورزش‌های پربرخورد مثل: فوتبال و کشتی، بر اثر کشیدگی یا فشردگی اعصاب شبکه‌ی بازویی اتفاق میفتد. این آسیب‌دیدگی‌های می‌توانند علایم زیر را به همراه داشته‌باشند:

• احساس وارد شدن یک شوک الکتریکی به بازو یا سوزش آن
• ضعف یا بی‌حسی بازو

این علایم معمولاً برای چند ثانیه یا چند دقیقه ادامه پیدا می‌کنند ولی در بعضی از افراد تا چند روز  به طول می‌انجامند.

 

آسیب‌دیدگی‌های شدیدتر

 

علایم شدیدتر بر اثر آسیب‌دیدگی‌های جدی اعصاب یا پارگی و قطع شدن آن‌ها ایجاد می‌شوند. شدیدترین حالت آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی زمانی ایجاد می‌شود که ریشه‌ی عصبی از نخاع جدا شود (avulsion).

نشانه‌ها و علایم آسیب‌دیدگی‌های شدید شبکه‌ی بازویی شامل موارد زیر می‌باشد:

• ضعف یا ناتوانی در استفاده از بعضی از عضلات دست، بازو یا شانه
• فقدان کامل حس و حرکت در بازو، شانه و دست
• درد شدید

 

زمان مراجعه به پزشک

 

آسیب‌دیدگی‌های شبکه‌ی بازویی می‌توانند موجب  ضعف یا معلولیت دائم شوند. حتی اگر آسیب‌دیدگی شما خفیف هم باشد، ممکن است نیازمند مراقبت‌های پزشکی باشید. در صورت داشتن موارد زیر خودتان را به پزشک نشان دهید:

• وقوع مجدد آسیب‌دیدگی‌های جزئی شبکه‌ی بازویی
• ضعف دست یا بازو
• درد گردن
• علایمی در هر دو بازو

 

علل ایجاد آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی

 

آسیب‌دیدگی اعصاب تشکیل‌دهنده‌ی شبکه‌ی بازویی زمانی رخ می‌دهد که شانه به پایین کشیده شود و همزمان گردن به بالا کشیده شود و از شانه دور گردد. با کشیده شدن بازو در بالای سر، احتمال آسیب‌دیدگی اعصاب تحتانی بیشتر است.

این آسیب‌ها می‌توانند از راه‌هابی مختلفی ایجاد شوند؛ برای مثال:

• ورزش‌های پربرخورد. اعصاب‌ موجود در شبکه‌ی بازویی‌ بسیاری از بازیکنان راگبی بر اثر برخورد با بازیکنان دیگر، بیش‌ازحد کشیده می‌شود و درنتیجه آن‌ها دچار آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی می‌گردند.
• زایمان دشوار. نوزادان هم ممکن است دچار آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی شوند؛ این آسیب ممکن است بر اثر وزن زیاد، زایمان بریچ یا به‌طول انجامیدن زایمان رخ دهد. فشرده شدن شانه‌های نوزاد در کانال زایمان، احتمال ابتلا به فلج ناشی از آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی را افزایش می‌دهد. در اغلب موارد، اعصاب فوقانی دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند و وضعیتی به‌نام فلج ارب (Erb’s palsy) را ایجاد می‌کنند.
• تروما. انواع متعدد تروما – مانند: تصادف اتومبیل، تصادف موتورسیکلت، زمین خوردن و زخم گلوله – می‌توانند منجر به آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی شوند.
• معالجه‌ی تومور یا سرطان. تومورها می‌توانند داخل شبکه‌ی بازویی یا در طول آن ایجاد شوند یا بر شبکه‌ی بازویی فشار وارد کنند و یا به اعصاب سرایت نمایند. پرتودرمانی قفسه‌ی سینه ممکن است منجر به آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی شود.

 

ریسک‌فاکتورها

 

شرکت کردن در ورزش‌های پربرخورد، به‌خصوص راگبی و کشتی، یا حضور داشتن در تصادفات شدید احتمال آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی را افزایش می‌دهد.

 

عوارض ثانویه آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی

 

بسیاری از موارد آسیب‌دیدگی‌ شبکه‌ی بازویی در کودکان و بزرگسالان  پس از گذشت مدت‌زمان کافی بهبود می‌یابند و  پس از بهبودی هم عارضه‌ای برجا نمی‌گذارند یا اینکه عوارض بسیار کمی دارند. البته بعضی از انواع آسیب‌دیدگی‌ها می‌توانند باعث ایجاد مشکلاتی موقتی یا دائمی شوند؛ برای مثال:

• خشکی مفصل. فلج شدگی دست یا بازو ممکن است منجر به خشکی مفصل شود. خشکی مفصل، حتی پس از بازیابی توانایی حرکت دادن اندام، تحرک را دشوار می‌سازد؛ به این دلیل پزشک احتمالاً برایتان فیزیوتراپی تجویز خواهدکرد.
• درد. آسیب‌دیدگی اعصاب می‌تواند دردناک باشد و مزمن شود.
• بی‌حسی. اگر بازو یا دست‌تان بی‌حس شده‌باشد، ممکن است بدون اینکه خودتان متوجه شوید، به دچار سوختگی یا آسیب‌دیدگی گردید.
• آتروفی عضلات. اعصاب به‌آهستگی بازسازی می‌شوند و بهبودی کامل آن‌ها پس از آسیب‌دیدگی ممکن است چند سال طول بکشد؛ در این مدت، عدم استفاده از عضلات ممکن است سبب تحلیل رفتن (آتروفی) آن‌ها شود.
• معلولیت دائمی. نحوه‌ی بهبودی از آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ مثل: سن شما و نوع، محل و شدت آسیبب. حتی پس از عمل جراحی هم بعضی از افراد دچار ضعف فلج‌شدگی دائمی عضلات می‌شوند.

 

پیشگیری

 

اگرچه آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی غالباً قابل پیشگیری نیست، ولی پس از وقوع آسیب‌دیدگی می‌توان با انجام اقدامات زیر احتمال بروز عوارض ثانویه را کاهش داد:

برای خودتان. اگر موقتاً دچار ضعف یا فلج‌شدگی دست یا بازوی خود شده‌اید، با فیزیوتراپی یا انجام تمرینات دامنه‌ی حرکتی می‌توانید از خشکی مفصل خود جلوگیری کنید. مواظب باشید که دست خود را نبرید یا آن را نسوزانید، چون ممکن است به‌دلیل بی‌حسی، متوجه آن‌ نشوید. اگر ورزشکار هستید و دچار آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی شده‌اید، پزشک‌ ممکن است  پدهای مخصوصی را برای محافظت از ناحیه‌ی آسیب‌دیده برایتان تجویز نماید.

برای فرزندتان. اگر فرزندتان دچار فلج ناشی از آسیب‌دیدگی شبکه‌ی بازویی شده‌است، لازم است هر روز مفاصل و عضلات او را تمرین بدهید؛ این تمرین را باید از هنگامی شروع کنید که فرزندتان تنها چند هفته سن دارد. انجام این تمرین از خشکی دائمی مفاصل فرزندتان پیشگیری می‌کند و عضلات او را قوی و سالم نگه می‌دارد.