معرفی

در دیالیز صفاقی، از صفاق به جای دیالیزور (غشای نیمه تراوا ) استفاده می شود. در طی دیالیز صفاقی یک مایع استریل به فضای شکم ( پریتوئن ) وارد و بعد از طی مدتی ( بسته به نوع دیالیز صفاقی ) که مواد بین صفاق و خون مبادله شد، مایع دیالیز را خارج می کنند. انجام دیالیز صفاقی نیازمند دادن آگاهی و اطلاعات کافی و آموزش به بیمار است. دیالیز صفاقی به راحتی در منزل و حتی توسط خود بیمار قابل انجام است. قبل از انجام دیالیز باید علائم حیاتی و وزن کنترل شوند. قبل از کاتتریزاسیون برای شروع دیالیز صفاقی مثانه و روده ها باید خالی باشند تا کاتتر صدمه ای به آنها نزند. دادن مسکن و آرام بخش قبل از دیالیز مفید است. کاتتر را 5-3 سانتی متر پایین تر از ناف می کنند و با بخیه در محل ثابت می کنند. کاتتر ممکن است موقت یا دائم در پریتوئن کار گذاشته شود.

شما درصورتی‌که دیگر کلیه هایتان آن‌قدر خوب عمل نمی کنند به دیالیز نیاز دارید. آسیب کلیوی به‌عنوان نتیجه ی مشکلات طولانی‌مدت عموماً طی چند سال پیشرفت میکند، مشکلاتی مانند:

• دیابت
•  فشارخون بالا
•  التهاب کلیه (گلومرولونفریت)
• کیست های متعدد در کلیه ها (بیماری کلیه ی پلی کیستیک)

در همودیالیز، خون از بدن برداشته‌ شده از طریق یک دستگاه تصفیه میشود و سپس خون تصفیه‌ شده به بدن برمیگردد. همودیالیز معمولاً در یک مجموعه ی مراقبت سلامت مانند مرکز دیالیز یا بیمارستان انجام میشود اگرچه گاهی اوقات در خانه انجام میشود.
اگرچه هر دو نوع دیالیز میتواند به شکل مؤثری خونتان را تصفیه کند ولی دیالیز صفاقی نسبت به همودیالیز مزایایی دارد.

مزایای دیالیز صفاقی :

•  انعطاف سبک زندگی بیشتر و استقلال

این موارد میتواند به ویژه درصورتی‌که کار یا مسافرت میکنید یا بافاصله از مرکز دیالیز زندگی میکنید، اهمیت داشته باشد.

• رژیم غذایی با محدودیت کمتر

دیالیز صفاقی نسبت به همودیالیز به صورت پیوسته تری انجام میشود که منجر به تجمع کمتر پتاسیم، سدیم و مایع میشود. این امر به شما اجازه میدهد رژیم غذایی منعطف تری نسبت به آنچه میتوانستید در همودیالیز داشته باشید، اتخاذ کنید.

• عملکرد کلیه ی باقیمانده ی طولانی تر

افرادی که از دیالیز صفاقی استفاده میکنند ممکن است عملکرد کلیوی را اندکی طولانی تر از افرادی که از همودیالیز استفاده میکنند، حفظ کنند.

فاکتورهای مهم در انتخاب نوع دیالیز :

در مورد اینکه کدام نوع دیالیز ممکن است برای شما بهترین نوع باشد با پزشکتان صحبت کنید. فاکتورهایی که باید در نظر گرفت شامل :

•  عملکرد کلیوی‌تان
•  وضعیت کلی سلامتی‌تان
• ترجیحات شخصیتان
•  موقعیت خانه تان
•  سبک زندگی‌تان

دیالیز صفاقی ممکن است گزینه ی بهتری باشد اگر :

دیالیز صفاقی بیشتر در بیمارانی که از نظر همودینامیکی ثابت نیستند انجام می شود. بیمارانی که تحمل همودیالیز را ندارند (مثل بیماران قلبی)،بیمارانی که نسبت به تغییرات سریع الکترولیت ها حساسند، افرادی که به راههای عروقی مناسب دسترسی ندارد یا در اثر همودیالیز تخریب شده اند. دیالیز صفاقی درمان انتخابی در سالمندان و کودکان است.کودکان حجم خونی پایینی دارند و نسبت به خروج خون حین همودیالیز حساسند. دیالیز صفاقی ممکن است گزینه بهتری باشد اگر شما :

•  نمیتوانید تغییرات سریع تعادل مایع همراه با همودیالیز را تحمل‌کنید.
•  میخواهید اختلال در فعالیت های روزانه تان را به حداقل برسانید.
•  میخواهید آسان‌تر کار یا مسافرت کنید.
•  کمی عملکرد باقیمانده ی کلیوی داشته باشید.

دیالیز صفاقی ممکن است جواب ندهد اگر شما:

•  جای زخم جراحی وسیع روی شکمتان داشته باشید.
•  ناحیه ی بزرگی از عضلات شکمی ضعیف شده داشته باشید (فتق).
•  توانایی محدود برای مراقبت از خودتان یا فقدان حمایت مراقب را دارید.
•  بیماری التهابی روده یا دوره های مکرر دیورتیکولیت دارید.

همچنین احتمال دارد افرادی که از دیالیز صفاقی استفاده میکنند درنهایت کاهش عملکرد کلیوی داشته باشند که نیاز به همودیالیز یا پیوند کلیه پیدا کند.

عوارض دیالیز صفاقی :

• عفونت

عفونت آستر و پوشش شکمی (پریتونئیت) یک عارضه ی شایع دیالیز صفاقی است. عفونت همچنین میتواند در مکانی که کاتتر واردشده تا مایع تصفیه کننده (دیالیزیت) را به داخل یا خارج شکمتان حمل کند، ایجاد شود. خطر عفونت در صورتی‌ که فرد دیالیز کننده به‌ قدر کافی آموزش ندیده باشد، بالاتر است.

•  افزایش وزن

دیالیزیت حاوی قند (دکستروز) است. جذب مقداری از دیالیزیت ممکن است سبب شود روزانه صدها کالری اضافه دریافت کنید که منجر به افزایش وزن میشود. کالری های اضافه همچنین میتواند سبب قند خون بالا شود به ویژه اگر دیابت داشته باشید.

•  فتق

نگه‌داشتن مایع در شکمتان به مدت طولانی ممکن است باعث کشش عضلاتتان شود.

•  عدم‌ کفایت دیالیز

دیالیز صفاقی میتواند بعد از چندین سال بی‌تأثیر شود. ممکن است نیاز به تعویض به همودیالیز پیدا کنید.

اگر دیالیز صفاقی میکنید باید از اینها دوری‌ کنید :

•  نسخه های خاص و داروهای بدون نسخه که میتوانند به کلیه هایتان آسیب برسانند، ازجمله داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی.
•  خیس خوردن در حمام یا وان یا شنا کردن در دریاچه، تالاب، رودخانه یا استخر کلر زده نشده -که خطر عفونت را افزایش میدهد. دوش گرفتن و شنا در استخر کلر زده‌ شده معمولاً قابل‌ قبول است.

خلاصه مراحل :

شما به یک جراحی برای وارد کردن کاتتری که دیالیزیت را به داخل و خارج شکمتان حمل میکند، نیاز دارید. این وارد کردن ممکن است تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام شود. لوله معمولاً نزدیک نافتان وارد میشود.
بعد از اینکه لوله وارد شد، پزشکتان احتمالاً توصیه میکند تا یک ماه قبل از شروع درمان دیالیز صفاقی صبر کنید تا به مکان کاتتر زمان برای التیام بدهد.
همچنین در مورد چگونگی استفاده از وسیله ی دیالیز صفاقی آموزش دریافت خواهید کرد.

مزایای دیالیز صفاقی:

وضعیت ثابت فیزیولوژی و بیوشیمی، نیاز به امکانات زیادی نداشته و به سهولت و در هر مکانی قابل اجراست، بیمار در رژیم غذایی با محدودیت های کمتری مواجه است. صدمه ای به روند طبیعی بیمار نمی زند و به کارهای روزانه خود می رسد.

 

 

قبل از دیالیز:

آموزش و دادن اطلاعات کافی به بیمار،کنترل علائم حیاتی و وزن، کنترل درجه حرارت محلول(در نوع دستی CAPA)، قرار گیری بیمار در یک پوزیشن راحت که معمولاً درازکش است و گاهی می تواند بنشیند.

در حین دیالیز:

توجه به میزان مایع ورودی و خروجی و رنگ مایع خروجی که شفاف بوده و خونی نباشد، فرستادن نمونه ای از مایع خروجی به آزمایشگاه جهت تعیین میزان اوره و کراتینین و باکتری های احتمالی،کنترل وزن و علائم حیاتی، تغییر پوزیشن بیمار و مراقبت از نواحی تحت فشار، اگر تخلیه مایع خوب نیست، میتوان سرعت را بالا آورد و پوزیشن بیمار را تغییر داد. کاتتر باید مرتباً تحت نظر باشد و نباید جابجا گردد.در صورت خارج شدن کاتتر نباید آن را دوباره به داخل فرو کرد بلکه محل را پانسمان استریل کرده و پزشک را مطلع می کنیم. بررسی کاتتر از نظر نشت و عفونت.

 

بعد از دیالیز:

کنترل علائم حیاتی و وزن، محاسبه مایعات ورودی و خروجی، کنترل آزمایشات و درج آنها در پرونده بیمار. به علاوه باید زمان شروع و پایان دیالیز،تعداد تعویض ها، نوع محلول مصرفی، اختلاف وزن و وضعیت بیمار نیز در پرونده ثبت گردد.
کنترل جذب و دفع و وزن روزی 2 بار، کنترل علائم حیاتی هر 4 ساعت، فیزیوتراپی ریه چندبار در روز و کشف مایع هر 24 ساعت از نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

 

---

منبع :

کتاب مراقبت های پرستاری در دیالیز و پیوند کلیه

کتاب مراقبت های ویژه پرستاری