سندرم تونل کارپال

سندرم تونل کارپال سبب بروز بی‌حسی، گزگز و تعدادی علامت دیگر در دست (hand) یا بازو می‌شود. این سندرم بر اثر فشردگی یک عصب در تونل کارپال (معبر باریکی روی سطح داخلی مچ دست) ایجاد می‌گردد.

ساختار مچ دست، بیماری‌ها و احتمالاً حرکات مکرر دست می‌توانند منجر به ایجاد سندرم تونل کارپال شوند.

درمان مناسب معمولاً سبب کاهش گزگز و بی‌حسی و بازیابی عملکرد مچ و دست می‌شود.

علائم

علائم سندرم تونل کارپال معمولاً به‌صورت تدریجی شروع می‌شوند؛ اولین علامت آن اغلب ایجاد بی‌حسی و گزگز متناوب در انگشت شست، اشاره و انگشت وسط است.

سندرم تونل کارپال همچنین ممکن است سبب ایجاد درد در مچ یا کف دست شود. علائم شایع این سندرم عبارت‌اند از:

• گزگز یا بی‌حسی. ممکن است دست یا انگشتان‌تان بی‌حس یا دچار گزگز شوند؛ معمولاً انگشت شست و اشاره، وسط یا حلقه دچار این مشکلات می‌شوند و انگشت کوچک گرفتار نمی‌گردد. گاهی اوقات احساس می‌کنید که انگار به این انگشتان شوک الکتریکی وارد می‌شود.

احساس شوک ممکن است از مچ دست شروع شود و تا بازو برود. این علائم غالباً هنگام در دست گرفتن فرمان، گوشی تلفن یا روزنامه بروز می‌کنند. احساس شوک مذکور گاهی شما را از خواب بیدار می‌کند.

بسیاری از افراد برای تسکین علائم، دست‌هایشان را تکان می‌دهند. بی‌حسی ممکن است در طول زمان به مشکلی دائمی تبدیل شود.

• ضعف. ممکن است در دست خود احساس ضعف کنید و اجسام از دست‌تان بیفتند. این امر می‌تواند ناشی از بی‌حسی دست یا ضعف عضلات نیشگون‌گیرندهٔ (pinching) شست باشد که توسط عصب مدین (median) کنترل می‌شوند.

علل

سندرم تونل کارپال به‌دنبال وارد شدن فشار بر عصب مدین ایجاد می‌شود.

عصب مدین از طریق معبری در مچ دست (تونل کارپال) از ساعد به دست می‌رود. این عصب حس کف و انگشتان دست – به‌جز انگشت کوچک – را تأمین می‌کند و همچنین سیگنال‌هایی را برای کنترل حرکات عضلات قاعده‌ٔ شست ارسال می‌کند.

هر عاملی که در فضای تونل کارپال بر عصب مدین فشار بیاورد یا به آن آسیب بزند ممکن است منجر به سندرم تونل کارپال شود. شکستگی مچ دست و تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید می‌توانند تونل کارپال را تنگ کرده و به عصب مدین آسیب برسانند.

در اغلب موارد، سندرم تونل کارپال تنها یک علت واحد ندارد. ممکن است ترکیبی از ریسک‌فاکتورها منجر به ایجاد این سندرم شوند.

ریسک‌فاکتورها

ارتباط چند عامل با سندرم تونل کارپال شناخته شده ‌است. اگرچه این عوامل ممکن است به‌طور مستقیم سبب ایجاد سندرم نشوند ولی می‌توانند احتمال آسیب‌دیدگی عصب مدین یا افزایش وخامت آسیب‌دیدگی آن را بیشتر کنند. این عوامل عبارت‌اند از:

• عوامل ساختاری. شکستگی یا دررفتگی مچ و آرتریتی که سبب از ریخت افتادن استخوان‌های کوچک مچ می‌شود، می‌توانند فضای داخل تونل کارپال را تغییر دهند و بر عصب مدین فشار وارد نمایند.

احتمال ابتلا به سندرم مذکور در افرادی که تونل کارپال کوچک‌تری دارند، بیشتر است.

• جنسیت. به‌طور کلی سندرم تونل کارپال در زنان شیوع بیشتری دارد؛ این امر می‌تواند ناشی از آن باشد که اندازه‌ٔ تونل کارپال در زنان کوچک‌تر از مردان است.

همچنین زنانی که به سندرم تونل کارپال مبتلا هستند، ممکن است تونل کارپال کوچک‌تری نسبت به زنان سالم داشته ‌باشند.

• بیماری‌های آسیب‌زننده به‌ اعصاب. بعضی از بیماری‌های مزمن، مانند دیابت، احتمال آسیب‌دیدگی اعصاب – از جمله عصب مدین – را افزایش می‌دهند.
• بیماری‌های التهابی. بیماری‌های التهابی، مانند آرتریت روماتوئید، می‌توانند پوشش اطراف تاندون‌های مچ را تحت تأثیر قرار دهند و بر عصب مدین فشار وارد کنند.
• چاقی. چاق بودن یکی از ریسک‌فاکتورهای مهم سندرم تونل کارپال است.
• تغییر در تعادل مایعات بدن. احتباس مایعات می‌تواند سبب افزایش فشار داخل تونل کارپال و آسیب رساندن به عصب مدین شود. تغییر تعادل مایعات در دوران بارداری و یائسگی امری رایج است. سندرم تونل کارپالی که بر اثر بارداری ایجاد شده ‌باشد، به‌طور کلی پس از بارداری خودبه‌خود برطرف می‌شود.
• سایر وضعیت‌ها. وضعیت‌هایی مانند یائسگی، چاقی، اختلالات تیروئید و نارسایی کلیوی ممکن است احتمال ابتلای شما به سندرم تونل کارپال را افزایش دهند.
• عوامل مربوط به محیط کار. ممکن است کار با وسایل لرزاننده یا کار در یک خط تولید که خم کردن طولانی‌مدت یا مکرر مچ دست را می‌طلبد، بر عصب مدین فشار وارد نماید یا وخامت آسیب‌ عصبی موجود را افزایش دهد.

البته شواهد علمی موجود ضدونقیض‌اند و عوامل فوق به‌عنوان علل مستقیم ایجاد سندرم تونل کارپال تأیید نشده‌اند.

مطالعات متعددی ارتباط بین استفاده از کامپیوتر و ابتلا به سندرم تونل کارپال را بررسی کرده‌اند؛ البته هنوز مدرک محکمی برای اینکه «استفاده از کامپیوتر جزو ریسک‌فاکتورهای ابتلا به سندرم تونل کارپال است»، به‌دست نیامده، هرچند که کار با این وسیله می‌تواند موجب بروز نوع دیگری از درد در دست شود.

پیشگیری

راهکار اثبات‌شده‌ای برای پیشگیری از وقوع سندرم تونل کارپال وجود ندارد؛ اما شما می‌توانید با رعایت نکات زیر فشار وارد بر دست و مچ خود را به‌ حداقل برسانید:

• آرام‌تر کار کنید و به دست‌تان استراحت دهید. برای نمونه اگر کار شما مستلزم استفاده از صندوق پیشخوان یا صفحه‌کلید است، کلیدها را آرام‌تر فشار دهید. اگر برای مدت طولانی به نوشتن می‌پردازید، از یک خودکار بزرگ استفاده کنید که محل در دست گرفتن آن نرم بوده و جوهر روانی داشته ‌باشد.
• به‌صورت مکرر استراحت کنید. هرازگاهی به‌آرامی دست و مچ خود را بکشید و خم کنید. هر وقت که برایتان مقدور بود، فعالیت مکرر خود را متوقف کنید و به استراحت یا فعالیتی دیگر بپردازید؛ اگر در فعالیت خود از وسایل لرزاننده یا وسایلی که کار با آن‌ها مستلزم اعمال نیروی فراوان است، استفاده می‌کنید، رعایت این نکته اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
• مواظب وضعیت مچ خود باشید. از خم کردن بیش‌ازحد مچ به بالا یا پایین خودداری کنید؛ بهتر است مچ‌تان در یک وضعیت میانه و ریلکس باشد. صفحه‌کلیدتان را هم‌سطح با آرنج یا کمی پایین‌تر از آن قرار دهید.
• حالت بدنی خود را بهبود ببخشید. داشتن یک حالت بدنی (posture) نامناسب سبب جلو آمدن شانه‌ها، کوتاه شدن عضلات گردن و شانه و فشار آوردن به اعصاب موجود در گردن می‌شود. این امر می‌تواند مچ، دست و انگشتان شما را تحت تأثیر قرار دهد.
• ماوس کامپیوتر خود را عوض کنید. مطمئن شوید که می‌توانید به‌راحتی با ماوس کامپیوترتان کار کنید و فشاری به مچ‌تان وارد نمی‌شود.
• دست‌هایتان را گرم نگه دارید. کار در محیط‌های سرد احتمال خشکی مفصلی و درد گرفتن دست را بیشتر می‌کند. اگر نمی‌توانید دمای محیط کارتان را تعدیل کنید، از دستکش‌های بدون انگشت استفاده کنید تا مچ و دست‌تان را گرم‌ نگه‌ دارند.