رنگ ادرار

رنگ ادرار طبیعی، در محدوده‌ای از زرد کمرنگ تا زرد مایل به نارنجی است. این رنگ بر اثر رنگدانه‌ای به نام اوروکروم و غلظت ادرار تعیین می‌شود.

رنگدانه‌ها و سایر موارد موجود در بعضی از غذاها می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. چغندر، توت و باقلا جزو غذاهایی‌اند که به احتمال زیاد بر رنگ ادرار تأثیر می‌گذارند. بسیاری از داروهای بدون نسخه یا تجویزی هم به ادرار رنگ‌های روشنی مثل: قرمز، زرد یا سبزآبی می‌دهند.

غیرطبیعی بودن رنگ ادرار می‌تواند نشانه‌ٔ بیماری باشد؛ به عنوان نمونه: قرمز پررنگ تا قهوه‌ای بودن ادرار جزو علائم پورفیری (گروهی از اختلالات وراثتی نادر گلبول‌های قرمز) است.

 

علائم

رنگ ادرار طبیعی بسته به مقدار آب مصرفی متفاوت است. مایعات غلظت رنگدانه‌ٔ موجود در ادرار را کاهش می‌دهند، بنابراین هر چه مایعات بیشتری مصرف کنید، ادرارتان شفاف‌تر به نظر می‌رسد. در صورتی که مایعات کمتری مصرف کنید، ادرار پررنگ‌تر می‌شود. اگر آب زیادی از دست بدهید، رنگ ادرارتان به زرد مایل به نارنجی تغییر می‌کند.

البته رنگ ادرار می‌تواند بسیار با حالت طبیعی تفاوت داشته‌ باشد و به رنگ قرمز، آبی، سبز، قهوه‌ای تیره و سفید کدر درآید.

 

زمان مراجعه به پزشک

در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:

• مشاهده‌ٔ خون در ادرار (هماچوری). وجود خون در ادرار در موارد عفونت مجرای ادراری و سنگ‌های کلیوی شایع است. این وضعیت معمولاً دردناک است. خون‌شاشی (هماچوری) بدون درد ممکن است نشانه‌ٔ مشکلی جدی‌تر، مثل سرطان باشد.
• تیره شدن یا نارنجی‌رنگ شدن ادرار. اگر ادرارتان تیره یا نارنجی‌رنگ شود – به‌خصوص اگر افزون بر آن، علائم دیگری از قبیل: مدفوع کمرنگ و زرد شدن رنگ پوست و چشم را هم بروز دادید – احتمالاً کبدتان به‌درستی کار نمی‌کند.

 

علل

تغییر رنگ ادرار معمولاً ناشی از مصرف داروها، بعضی از غذاها و رنگ‌های خوراکی است؛ البته در بعضی از موارد هم این تغییر رنگ بر اثر بیماری ایجاد می‌شود.

دسته‌بندی رنگ‌ها در اینجا تقریبی‌اند، چون چیزی که شما آن را قرمز می‌بینید، ممکن است در نگاه یک فرد دیگر، نارنجی به نظر برسد.

 

ادرار قرمز یا صورتی

ادرار قرمزرنگ برخلاف ظاهر هشداردهنده‌اش، لزوماً نشانه‌ٔ مشکلی جدی نیست. قرمز یا صورتی شدن رنگ ادرار ممکن است بر اثر موارد زیر باشد:

• خون. عواملی که موجب وجود خون در ادرار (هماچوری) می‌شوند عبارت‌اند از: عفونت مجرای ادراری، بزرگ‌شدگی پروستات، تومور‌های سرطانی و غیرسرطانی، کیست‌های کلیوی، دویدن در مسافت‌های طولانی و سنگ‌های مثانه یا کلیه.
• غذاها. چغندر، تمشک و روبارب می‌توانند رنگ ادرار را به قرمز یا صورتی تغییر دهند.
• داروها. ریفامپین (ریفادین، ریماکتان)، آنتی‌بیوتیکی که برای درمان سل به‌کار می‌رود، فنازوپیریدین (پیریدیوم)، دارویی که ناراحتی‌های مجرای ادراری را تسکین می‌دهد و ملین‌هایی که حاوی سِنا (senna) هستند، می‌توانند رنگ ادرار را به قرمز یا نارنجی تغییر دهند.

 

ادرار نارنجی

نارنجی شدن رنگ ادرار می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• داروها. داروهایی که می‌توانند رنگ ادرار را به نارنجی تغییر دهند، عبارت‌اند از: داروی ضدالتهاب سولفاسالازین (آزولفیدین)، فنازوپیریدین (پیریدیوم)، بعضی از ملین‌ها و بعضی از داروهای شیمی‌درمانی.
• بیماری‌ها. در بعضی موارد، نارنجی‌رنگ بودن ادرار حاکی از وجود مشکلی در کبد یا مجرای صفراوی است، به‌خصوص اگر رنگ مدفوعتان هم روشن باشد. از دست دادن آب، که موجب افزایش غلظت ادرار می‌شود هم می‌تواند ادرار را پررنگ‌تر کرده و ممکن است آن را نارنجی‌رنگ نماید.

 

ادرار آبی یا سبز

عوامل زیر می‌تواند موجب آبی یا سبزشدن رنگ ادرار شوند:

• رنگ‌ها. بعضی از رنگ‌های خوراکی روشن می‌توانند رنگ ادرار را به سبز تغییر دهند. رنگ‌هایی که در بعضی از تست‌های عملکرد کلیه و مثانه به‌کار می‌روند نیز می‌توانند موجب آبی‌رنگ شدن ادرار شوند.
• داروها. بعضی از داروها از قبیل: آمی‌تریپتیلین، ایندومتاسین (ایندوسین، تیووربکس) و پروپوفول (دیپریوان) رنگ ادرار را به سبز یا آبی تغییر می‌دهند.
• بیماری‌ها. هایپرکالمی فامیلی خوش‌خیم یک اختلال وراثتی نادر است که به آن سندرم پوشک آبی هم می‌گویند چون ادرار نوزاد آبی‌رنگ می‌شود. گاهی‌اوقات در جریان عفونت‌های مجرای ادراری ناشی از باکتری سودوموناس، رنگ ادرار به سبز تغییر می‌کند.

 

ادرار قهوه‌ای تیره

قهوه‌ای شدن ادرار می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:

• غذاها. خوردن مقادیر زیاد باقلا، روبارب و یا آلوئه می‌تواند رنگ ادرار را به قهوه‌ای تیره تغییر دهد.
• داروها. داروهایی از قبیل: داروهای ضدمالاریایی کلروکین و پریماکین، آنتی‌بیوتیک‌های مترونیدازول (فلاژیل) و نیتروفورانتوئین (فورادانتین)، ملین‌های حاوی کاسکارا یا سِنا و داروی شل‌کننده‌ٔ عضلات متوکاربامول، می‌توانند ادرار را پررنگ کنند.
• بیماری‌ها. بعضی از اختلالات کبدی و کلیوی و بعضی از عفونت‌های مجرای ادراری می‌توانند رنگ ادرار را به قهوه‌ای تیره تغییر دهند.
• ورزش شدید. آسیب‌های عضلانی ناشی از ورزش شدید می‌تواند ادرار را به رنگ صورتی یا قهوه‌ای‌ تیره دربیاورند و باعث ایجاد آسیب کلیوی شوند.

 

ادرار کدر و غیرشفاف

عفونت‌های مجرای ادراری و سنگ‌های کلیوی می‌توانند موجب کدر و غیرشفاف شدن ادرار شوند.

 

ریسک‌فاکتورها

اگر تغییر رنگ ادرار درنتیجه‌ٔ مصرف غذا و دارو ایجاد نشده باشد، علت آن ممکن است بیماری باشد. عواملی که احتمال ابتلای شما را به بیماری‌های تغییردهنده‌ٔ رنگ ادرار افزایش می‌دهند، عبارت‌اند از:

• سن. ایجاد تومورهای مثانه و کلیه که می‌توانند موجب خون‌شاشی (هماچوری) شوند، در افراد مسن رایج‌تر است. مردان بالای 50 سال هم گاهی‌اوقات به‌دلیل بزرگ‌شدگی پروستات دچار هماچوری می‌شوند.
• سابقه‌ٔ فامیلی. اگر در فامیلتان موارد بیماری کلیوی یا سنگ کلیه داشته ‌باشید، احتمال ابتلای شما هم به این‌ها بیشتر می‌شود. این مشکلات می‌توانند موجب خون‌شاشی شوند.
• ورزش شدید. احتمال خون‌شاشی در افرادی که در مسافت‌های طولانی می‌دوند، بیشتر است. البته همه‌ٔ افرادی که ورزش‌های شدید انجام می‌دهند ممکن است به این مشکل دچار شوند.